هنگامی‌که دندان دچار شکستگی یا ترک‌خوردگی می‌گردد، ممکن است موجب درد و احساس ناراحتی در شما نشود. بااین‌حال، هنگام برخورد زبان شما به محل شکستگی ممکن است به علت تیز شدن دندان، احساس نامطلوبی داشته باشید. شکستگی جزئی دندان معمولاً باعث ایجاد درد نمی‌شود، اما اگر قسمت بزرگی از دندان‌شکسته شده باشد، ممکن است باعث درد و ناراحتی شما شود. همچنین عصب داخل دندان نیز ممکن است در معرض آسیب‌دیدگی قرار گرفته باشد. زمانی که انتهای اعصاب در عاج دندان در معرض هوا و یا غذا و نوشیدنی سرد یا گرم قرار بگیرند، می‌تواند موجب ناراحتی شدید شما شود
علل شایع صدمات دندانی چیست؟
ضربه به صورت و یا دندان در اثر حوادثی همچون تصادف با خودرو، افتادن یا سقوط از ارتفاع و آسیب ناشی از ورزش‌های مختلف مانند فوتبال، هاکی، والیبال، بسکتبال و بیس‌بال می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی دندان شود. ساییدگی و وجود حفرهای دندانی به علت پوسیدگی دندان و همچنین جویدن یا گاز گرفتن اجسام سخت مانند مداد، تکه‌های یخ، آجیل و آب‌نبات سخت، می‌تواند به شکستگی دندان منجر شود.
انواع آسیب‌های دندانی و درمان آن‌ها
شکستگی دندان می‌تواند از خفیف (لب پر شدن لایه‌های بیرونی دندان یعنی همان مینا و عاج دندان) تا شدید (شامل شکستگی عمودی، مورب، یا افقی دندان و یا ریشه) رخ دهد. به‌طورکلی انواع شکستگی دندان را می‌توان به‌صورت زیر طبقه‌بندی نمود:
ترک‌خوردگی دندان
ترک‌خوردگی‌های دندانی معمولاً بسیار کوچک هستند. تغییر سریع در درجه حرارت دندان می‌تواند موجب ترک‌خوردگی دندان و مو برداشتن دندان‌ها شود. این شکستگی‌های کوچک به‌راحتی توسط مواد معدنی‌ترمیم خواهند شد. آن‌ها سلامتی دندان‌ها را به خطر نمی‌اندازند و در صورت خفیف بودن نیازی به عمل دندانپزشکی خاصی نخواهد داشت. درمان به‌شدت ترک‌خوردگی بستگی دارد، باید بررسی شود که آیا واقعاً دندان ترک‌خورده است و یا فقط مینای دندان مو برداشته است. بهترین گزینه درمانی برای ترک‌هایی که زیاد دردناک نیستند، استفاده از محافظ‌های شبانه است که می‌توان آن‌ها را به‌راحتی استعمال نمود. آن‌ها شبیه محافظ‌هایی هستند که ورزشکاران هنگام ورزش برای محافظت از دهان و دندان‌های خود استفاده می‌کنند. معمولاً می‌توان توسط دندان‌پزشک متخصص عدم ترازهای دندانی را توسط مواد دندانی پر نمود تا آن‌ها تراز گردند. درنتیجه اضافه کردن ارتفاع دندان باعث تراز شدن آن شده و از بروز ترک‌های دندانی به‌واسطه عدم تراز بودن دندان‌ها جلوگیری به عمل خواهد آورد. برای ترک‌های بزرگ‌تر و دردناک‌تر، ممکن است دندان‌پزشک برای ترمیم دندان شکسته بر اساس نظر شما از یک روکش دندانی استفاده نماید. به نظر می‌رسد در این موارد راه‌حل ایده آل برای اصلاح ترک‌ها، پر کردن آن‌ها توسط چسب و مواد دندانی باشد. اگر دندان ترک‌خورده به‌شدت پوسیده باشد، و شکاف آن‌قدر بزرگ باشد که نتوان آن را ترمیم نمود، شاید نیاز به عصب کشی باشد. در غیر این صورت، ما از درمان ریشه دندان ترک‌خورده خودداری خواهیم نمود.
دندان لب پر شده
شکستگی خفیف دندان معمولاً تنها شامل ترک‌خوردگی مینای دندان می‌شود. در این موارد دندان از موقعیت خود جابه‌جا نشده و خونریزی در لثه‌ها وجود نخواهد داشت. تنها علامت پریدگی جزئی دندان می‌تواند تیز و خشن شدن ناحیه شکسته شده باشد که می‌تواند گونه و یا زبان را اذیت نماید. دندان آسیب‌دیده به‌خودی‌خود ممکن است نسبت به مواد غذایی یا دما حساس و یا دردناک نباشد. در این موارد خطر آسیب‌دیدگی پالپ دندان (مغز دندان) کم می‌باشد و معمولاً این نوع از ترک‌خوردگی یک فوریت دندانپزشکی به حساب نمی‌آید. درمان این مشکل می‌تواند استفاده از روکش‌های دندانی، پر کردن دندان و یا ونیرهای دندانی باشد.
شکستگی مینا و عاج دندان
شکستگی عمیق‌تر می‌تواند مینا و عاج دندان را درگیر نماید. حتی اگر شکستگی عمیق باشد، ممکن است دندان جابه‌جا نشده باشد و تغییری در موقعیتش ایجاد نشده باشد. همچنین ممکن است لثه‌ها نیز دچار آسیب و خونریزی نشده باشند. اگر شکستگی به‌طور قابل‌توجهی به پالپ دندان (مغز دندان) آسیب رسانده باشد، دو گزینه کشیدن دندان و یا عصب‌کشی دندان مطرح خواهد شد. اگر شکستگی دندان به‌طور قابل‌توجهی باعث ضعیف شدن فرم و عملکرد دندان شده باشد و اگر نتوان دوباره آن را به درستی‌ترمیم نمود، گزینه کشیدن دندان پیشنهاد می‌گردد. اگر بتوان فرم و عملکرد دندان را ترمیم نمود، برای جلوگیری از عفونت درمان ریشه یا عصب‌کشی توصیه می‌شود. در این روش تمام بافت در حال مرگ پالپ دندان تخلیه شده و به‌منظور جلوگیری از عفونت با مواد بی‌اثر پر خواهد شد. هنگامی‌که درمان ریشه به اتمام رسید، می‌توان دندان را با پرکننده‌های دندانی ترمیم نمود یا از روکش‌های دندانی استفاده کرد.
بیرون افتادن دندان
دندان‌های دائمی جلو شایع‌ترین دندان‌هایی هستند که می‌توانند به‌صورت کامل از جای خود کنده شوند. اگر دندان‌های ابتدایی (دندان‌های شیری) در اثر آسیب از محل خود خارج شوند، معمولاً آن‌ها دیگر کاشت مجدد نمی‌شوند، چرا که به‌صورت طبیعی جای آن‌ها را دندان‌های دائمی پر خواهد نمود. درصورتی‌که دندان دائمی آسیب ببیند و از جای خود خارج شود، باید مراقبت شود تا تماسی با ریشه آن صورت نپذیرد، دندان را باید از قسمت تاج (قسمتی که با آن غذاها جویده می‌شود) آن بگیرید. به‌آرامی دندان را با آب تمیز و یا شیر بشویید و دوباره در جای خود قرار دهید (کاشت مجدد). موفقیت‌آمیز بودن کاشت مجدد دندان به مدت‌زمان دور بودن دندان از جایگاه خودش بستگی دارد. اگر دندانی در ظرف یک ساعت پس از حادثه دوباره به محل خود بازگردد، معمولاً دوباره در جای خودش مستقر خواهد شد. پس از بازگشت دندان به‌جایگاه اصلی خودش، دندان‌پزشک می‌تواند به کمک دندان‌های مجاور، دندان آسیب‌دیده را به مدت 2 تا 8 هفته آتل‌بندی نماید. آتل‌بندی دندان کمک می‌کند تا دندان آسیب‌دیده درحالی‌که استخوان دندان و بافت اطراف آن در حال بهبود است، در جای خود تثبیت شود. در طول دوره اسپلینت گذاری (آتل‌بندی)، بیمار باید غذاهای نرم مصرف نماید و از جویدن یا گاز گرفتن با دندان‌های آتل‌بندی شده خودداری نماید. همچنین با جدیت تمام باید دندان‌های دیگر مسواک زده شوند تا دهان کاملاً تمیز نگه داشته شود.
لق شدن دندان
گاهی اوقات به‌جای خارج شدن کامل دندان از موقعیت خود، ممکن است دندان لق شده و تغییر مکان دهد. ممکن است دندان به سمت بالا کشیده شود، درنتیجه به نظر خواهد رسید دندان بالا آمده است و یا ممکن است دندان به سمت پایین حرکت کرده باشد، درنتیجه ظاهر دندان کوتاه‌تر خواهد شد. همچنین ممکن است دندان به سمت جلو، عقب پهلوها رانده شود و یا در موقعیت خود بچرخد. اگر هر چه زودتر توسط دندان‌پزشک به کمک براکتها و سیم‌های ارتودنسی، دندان اسپلینت یا آتل‌بندی شود، امکان نجات دندان‌ها بیشتر خواهد بود.
آیا می‌توان از آسیب‌های دندانی جلوگیری به عمل آورد؟
می‌توان به کمک محافظ‌های دندانی، براکتها، محافظ‌های صورت و یا دهان، هنگام ورزش و یا فعالیت‌های پرخطر، از آسیب‌دیدگی‌های دندانی پیشگیری نمود. نشان داده شده است استفاده از ” محافظ دهان” به‌منظور کاهش تروما نه‌تنها دندان‌ها، لثه و استخوان فک را محافظت می‌کند، بلکه از مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) نیز پشتیبانی به عمل می‌آورد. همچنین محافظ دهان می‌تواند شدت و تعداد تکان‌های مغزی را کاهش دهد. همچنین هنگام وارد شدن نیرو به چانه، می‌تواند فشار ضربه را کاهش داده و از تغییر شکل جمجمه جلوگیری به عمل آورد. قبل از اجباری شدن استفاده از محافظ صورت و دهان برای بازیکنان فوتبال در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها در سال 1963، 50 درصد از آسیب‌دیدگی‌های فوتبال مربوط به‌صورت و دهان می‌شد. پس از اجباری شدن استفاده از این محافظ‌ها، آسیب‌های دندانی در اثر بازی فوتبال تقریباً به صفر رسید.
برای ورزش‌های زیر استفاده از محافظ‌های دندانی توصیه می‌شود:
فوتبال، بیس بال، بسکتبال، راکت بال، هاکی روی یخ، هاکی روی چمن، هاکی خیابانی، کشتی، بوکس، ورزش‌های رزمی، والیبال، اسکیت، اسکیت بورد و دوچرخه‌سواری.
محافظ‌های دهان را می‌توان از داروخانه‌ها و فروشگاه‌های لوازم ورزشی خریداری نمود، یا می‌توان آن را در خانه ساخت.
همچنین آن‌ها به‌صورت سفارشی نیز توسط دندان‌پزشکان ساخته می‌شوند. محافظ‌های خریداری‌شده از فروشگاه‌ها معمولاً ارزان‌تر از محافظ‌های ساخته‌شده توسط دندان‌پزشکان می‌باشند. اما محافظ‌های خریداری‌شده از فروشگاه‌ها ممکن است متناسب اندازه دهان نباشند، ممکن است در دهان شل بوده و یا به علت بزرگی موجب ناراحتی افراد شوند. همچنین ممکن است تنفس و یا گفتار افراد را نیز تحت تأثیر قرار دهند. محافظ‌های ساخته‌شده توسط دندان‌پزشکان ایده آل بوده و مطابق نیازهای فرد ساخته می‌شود. آن‌ها معمولاً از طریق قالب‌گیری قوس‌های دندانی فک بالا ساخته خواهند شد. این محافظ‌های دندانی سفارشی بوده و در آزمایشگاه از یک پلاستیک مخصوص درست می‌شوند، آن‌ها به‌راحتی کاملاً دندان‌ها و لثه افراد را پوشش خواهند داد.
