اگرچه دندان‌های دائمی انسان برای تمام طول عمر طراحی شده‌اند ولی چندین دلیل وجود دارد که کشیدن دندان را غیرقابل اجتناب می‌کند. یکی از دلایل شایع عبارتست از آسیب دیدن دندان، بخاطر تروما یا پوسیدگی، بیشتر از حدی که بتوان ترمیم کرد. وقتی که یک دندان کشیده می‌شود یک زخم در بافت لثه و استخوان آن ایجاد می‌شود. مراقبت نامناسب از آن می‌تواند منجر به عوارض جدی و دردناک شود. دانستن نحوه انجام اقدامات احتیاطی ضروری پیش و پس از کشیدن دندان، یک فرآیند روان بهبودی را تسهیل خواهد کرد.
مراقبت از لثه پیش از کشیدن دندان
پیش از کشیدن دندان ملاحظاتی را باید در نظر گرفت، از جمله:
به جراح خود درباره هرگونه بیماری قبلی که احتمالاً به آن مبتلا هستید، اطلاع دهید
همچنین وی را در جریان هر دارویی که اخیراً مصرف می‌کنید یا کرده‌اید نیز بگذارید. این داروها و بیماری‌ها می‌توانند باعث پیچیده شدن فرآیند جراحی شده و باعث بروز مشکلات حین یا پس از جراحی شوند.
· بیماران مبتلا به دیابت معمولاً زمان بیشتری طول می‌کشد تا بعد از هرگونه درمان دندانی بهبود یابند، خونریزی نیز در این بیماران بیش از سایرین خواهد بود. سطح قند خون را نزدیک به نرمال نگاه دارید تا بهبودی پس از کشیدن دندان تسریع شود، همچنین به دندانپزشک خود در مورد وضعیت دیابت و نتایج تست قند خون اخیر خود توضیح دهید. دندانپزشک درباره تحت کنترل بودن یا نبودن سطح قند خونتان برای کشیدن دندان تصمیم خواهد گرفت.
· بیماران مبتلا به فشار خون بالا بهتر است بدانند که بعضی از داروهای فشار خون می‌تواند منجر به خونریزی لثه‌ها شود. اگر مصرف این داروها پیش از جراحی کشیدن دندان متوقف نشود، می‌تواند باعث بروز عوارضی شود. به جراح خود درباره هرگونه دارویی که اخیراً مصرف کرده‌اید یا در حال حاضر مصرف می‌کنید اطلاع دهید.
· بیمارانی که از داروهای ضد انعقاد یا رقیق کننده خون همچون وارفارین و هپرین مصرف می‌کنند باید جراح خود را پیش از کشیدن دندان در جریان مصرف این داروها قرار دهند، زیرا این دسته از داروها لختگی خون را به تعویق می‌اندازد.
· بیمارانی که داروهای ضد بارداری خوراکی حاوی استروژن مصرف می‌کنند نیز شاید مشکلاتی در لختگی خون داشته باشند. اگر از هرگونه داروی ضد بارداری خوراکی مصرف می‌کنید، با جراح در میان بگذارید.
· برخی از داروهای دراز مدت نیز می‌تواند باعث خشکی دهان شود، که این عارضه منجر به افزایش احتمال عفونت پس از کشیدن دندان خواهد شد. پیش از عمل با جراح خود مشورت کنید. ضمناً با پزشک خود پیش از تغییر در داروها یا دوز مصرفی آنها نیز مشورت کنید.
بدانید که سیگار کشیدن می‌تواند باعث مشکلاتی شود
سیگار یکی از دلایل شناخته شده برای بیماری لثه است. علاوه بر این، عمل سیگار کشیدن می‌تواند باعث باز شدن لخته خونی شود، که این لخته‌ها برای بهبودی لثه ضروری هستند. ضمناً تنباکو می‌تواند زخم‌های حساس را تحریک کرده و پروسه بهبودی را پیچیده کند. اگر سیگاری هستید، سعی کنید پیش از کشیدن دندان آن را ترک کنید.
اگر برنامه‌ای برای ترک سیگار ندارید، بدانید که بیمارانی نباید حداقل تا 48 ساعت پس از کشیدن دندان سیگار مصرف کنند. بیمارانی که تنباکو می‌جوند یا در دهان نگاه می‌دارند نیز بهتر است حداقل تا هفت روز از تنباکو استفاده نکنند.
با پزشک خود مشورت کنید
مشورت با پزشک خود در مورد جراحی پیش از مراجعه برای کشیدن دندان شاید به اجتناب از مشکلات ناشی از داروهایی که مصرف می‌کنید یا بیماری‌هایی که به آن مبتلا هستید کمک کند.
پروسه بهبودی پس از کشیدن دندان
چند عارضه وجود دارد که شاید پس از کشیدن دندان بروز کند، از جمله:
تورم
لثه‌ها و دهان شما در پاسخ به جراحی متورم خواهد شد و احتمالاً درد زیادی نیز خواهید داشت. این مسئله طبیعی است و معمولاً پس از دو الی سه روز فروکش می‌کند. در این زمان، از گذاشتن کمپرس یخ روی گونه متورم استفاده کنید و تورم و التهاب را کاهش دهید.
خونریزی
پس از کشیدن دندان، خونریزی از عروق ریز خونی میان لثه و استخوان شروع می‌شود. خونریزی هیچگاه نباید شدید یا بیش از حد باشد، هرچند در برخی موارد ممکن است دندانپزشک از بخیه استفاده کند تا به پروسه بهبودی شما کمک نماید. در این صورت، بهتر است پک‌های بعد از جراحی بین دندان‌ها و نه مستقیماً روی زخم گذاشته شود. با جراح خود مشورت کرده و در صورت لزوم موقعیت پک‌ها را تغییر دهید.
تشکیل لایه اپیتلیال سلولی
تا 10 روز پس از جراحی، سلول‌های لثه تکثیر می‌شود تا لایه‌ای پوششی (اپیتلیال) را شکل دهند که فاصله ایجاد شده بخاطر کشیدن دندان را پوشش دهد. برهم نزدن این پروسه در حین بهبودی زخم اهمیت فراوانی دارد.
نهشت استخوان
پس از تشکیل لایه اپیتلیال، سلول‌ها تشکیل دهده استخوان در مغز استخوان فعال می‌شوند. این پروسه معمولاً در اطراف (پهلوی) دیواره کاسه شروع شده و به سمت مرکز ادامه می‌یابد. این روند باعث بسته شدن کامل فضای ایجاد شده بخاطر از دست رفتن یک دندان خواهد شد. بسته شدن کامل کاسه بخاطر نهشت استخوان تا یک سال طول خواهد کشید، ولی لثه تنها پس از دو هفته روی شکاف را پر می‌کند پس جایی برای نگرانی نیست، زیرا در ظاهر امر جای دندان کاملاً بهبود یافته است.
مراقبتهای پس از کشیدن دندان
کشیدن دندان در صورتی که پس از آن مراقبتهای ضروری انجام نشود، می‌تواند شرایط پیچیده‌ای باشد. سعی کنید موارد زیر را در نظر داشته باشید تا سلامت دهانی شما حفظ شود:
یک گاز پانسمان را محکم گاز بگیرید
پس از کشیدن دندان، دندانپزشک یک گاز را روی زخم شما خواهد گذاشت تا خونریزی بند بیاید. سعی کنید محکم آن گاز پانسمان را گاز بگیرید تا با واردن آمدن فشار به آن ناحیه جلوی خونریزی گرفته شود. اگر خونریزی شدید ادامه یافت، شاید نیاز باشد تا گاز پانسمان را جابجا کنید تا کاملاً روی زخم قرار بگیرد.
صحبت نکنید، زیرا این کار باعث شل شدن گاز پانسمان شده و منجر به خونریزی بیشتر و تعویق در شکل گرفتن لخته روی زخم می‌شود.
اگر گاز خیلی خیس شد، می‌توانید آن را با یک گاز دیگر تعویض کنید، البته به خاطر داشته باشید که بیش از اندازه گاز را تعویض نکرده و همچنین بزاق خود را به بیرون تف نکنید، زیرا این کار تشکیل لخته خونی را به تعویق می‌اندازد. با انگشت یا زبان با جای دندان بازی نکنید، همچنین از فین کردن و عطسه یا سرفه در این زمان اجتناب کنید. فشار بیش از اندازه شاید باعث خونریزی مجدد زخم شود. از نگهداشتن دست خود روی جای دندان خودداری کنید تا آن محل گرم نشود. گاز را بعد از 30 الی 45 دقیقه برداشته و در آیینه بررسی کنید آیا خونریزی ادامه دارد یا خیر؟
برای درد دارو مصرف کنید
تنها داروهایی را مصرف کنید که دندانپزشک تجویز کرده است. اگر جراح شما نسخه‌ای را برای تکسین درد به شما نداد، می‌توانید از مسکّن‌های بدون نسخه استفاده کنید. از آنتی‌بیوتیک‌هایی که جراح برای شما تجویز می‌کند، استفاده کنید.
اولین دوز داروی مسکّن را در اولین فرصت و پیش از آن که اثر بی‌حسی از بین برود مصرف کنید. توصیه می‌شود دوز مصرف مسکّن و آنتی‌بیوتیک را همانطور که پزشک تجویز کرده به پایان برسانید.
از کمپرس یخ استفاده کنید
کمپرس یخ را روی پوست صورت خود و جای کشیدن دندان بگذارید. کمپرس یخ خونریزی را کاهش داده و تورم را با بستن عروق خونی کنترل می‌کند. از کمپرس یخ می‌توانید برای 10 الی 20 دقیقه استفاده کرده و پس از آن برای نیم ساعت از آن استفاده نکنید. همیشه این کمپرس را لای یک حوله یا پارچه بپیچید. مستقیماً آن را روی پوست قرار ندهید. استفاده از کمپرس را می‌توان از 24 تا 48 ساعت پس از کشیدن دندان انجام داد. پس از 48 ساعت، تورم فروکش کرده و یخ نیز خاصیت تسکین دهندگی خود را از دست می‌دهد. در صورتی که کمپرس یخ ندارید، می‌توانید از یک کیسه زیپی استفاده کرده و در آن یخ خورد شده یا قالب یخ بریزید. از گذاشتن دست خود روی جای دندان خودداری کنید، زیرا ایجاد گرما می‌کند.
از چای کیسه‌ای استفاده کنید
چای حاوی تانیک اسید است که به لخته شدن خون از طریق انقباض عروق خونی کمک می‌کند. استفاده از چای کیسه‌ای به کاهش خونریزی نیز کمک خواهد کرد. اگر متوجه شدید هنوز اندکی از خونریزی بعد از کشیدن دندان وجود دارد، یک چای کیسه‌ای خیس را روی جای دندان گذاشته و آن را محکم گاز بگیرید تا روی آن ناحیه فشار وارد شود. برای 20 الی 30 دقیقه این کار را ادامه دهید. نوشیدن جای سرد نیز می‌توانید اثربخش باشد، ولی گذاشتن چای کیسه‌ای مستقیماً روی جای دندان نتایج بهتری خواهد داشت.
قرقره کردن با آب نمک ولرم
تا صبح فردای کشیدن دندان صبر کنید و بعد از آن دهان خود را آبکشی نمایید. شما می‌توانید یک محلول آب نمک ولرم را با ترکیب کردن یک قاشق چای خوری نمک در یک لیوان آب آماده کنید. به آرامی و بدون فشار این محلول را قرقره کنید. تنها زبان خود را چندین بار از یک طرف به طرف دیگر حرکت دهید و سپس محلول را به آرامی بیرون ریخته تا آسیبی به لخته خون وارد نشود. دهان خود را چهار الی پنج بار در روز آبکشی نمایید و این حرکت را پس از کشیدن دندان چندین روز تکرار کنید، مخصوصاً پس از هر وعده غذایی و پیش از خواب.
به اندازه کافی استراحت کنید
استراحت کردن به اندازه کافی فشار خون را ثابت کرده و لخته شدن خون و ترمیم لثه را تسهیل می‌نماید. سعی کنید تا 24 ساعت پس از کشیدن دندان در هیچ فعالیت جسمانی شرکت نکنید و در هنگام استراحت نیز سر خود را کمی بالاتر از بدن قرار دهید تا از جمع نشدن خون و/یا بزاق در گلو و ایجاد خطر خفگی اطمینان حاصل شود.
سعی کنید با حمایت دو بالشت بخوابید و از خوابیدن روی پهلویی که دندان را کشیده‌اید اجتناب کنید تا خون تحت بالا رفتن حرارت در یک طرف صورت راکد نشود. به جلو خم نشده و هیچ وسیله سنگینی را بلند نکنید همچنین سعی نمایید صاف بنشینید.
دندان‌های خود را مسواک کنید
پس از 24 ساعت، دندان‌ها و زبان خود را به آرامی مسواک کنید ولی از مسواک نزدیک جای دندان استفاده نکنید. در عوض با استفاده از محلول آب نمک که در بالا توضیح داده شده آن را بشویید تا آسیبی به لخته خون وارد نشود. برای سه الی چهار روز از این دستورالعمل پیروی کنید. استفاده از نخ دندان و دهان‌شویه را نیز در برنامه روتین روزانه خود قرار دهید. فقط سعی کنید از نخ دندان نزدیک جای دندان استفاده نکنید. از یک دهان‌شویه ضدعفونی کننده استفاده کرده یا طبق تجویز پزشک دهان خود را آبکشی کنید تا به کشته شدن باکتری‌ها و جلوگیری از بروز عفونت کمک نمایید.
از ژل کلرهگزیدین استفاده کنید
این ژل را می‌توان روز پس از کشیدن دندان روی جای دندان استفاده کرد تا بهبودی تسریع شود. ضمناً این ژل از تجمع باکتری‌ها نزدیک جای خالی دندان جلوگیری می‌کند. همچنین به کاهش درد و تورم نیز کمک خواهد کرد. ژل را مستقیماً روی حفره دندان نگذارید. از ژل تنها در اطراف حفره دندان استفاده کنید.
از یک کمپرس گرم 24 الی 48 ساعت بعد از کشیدن دندان استفاده کنید
این کار به تسریع گردش خون کمک کرده که باعث تسهیل بهبودی و کاهش تورم و ناراحتی خواهد شد. 36 ساعت بعد از کشیدن دندان، یک حوله را با آب گرم خیسانده و از روی پوست صورت برای 20 دقیقه روی جای دندان قرار دهید سپس 20 دقیقه به پوست استراحت دهید.
از رژیم غذایی خود مراقبت کنید
شاید بهتر باشد تا زمانی که بی‌حسی از بین برود غذا نخورید. با غذاهای نرم شروع کرده و در سمت مخالف دندان کشیده شده غذا را بجوید. شاید بهتر باشد خوراکی‌هایی سرد و نرم مثل بستنی در ابتدا خورده شود تا درد را کاهش داده و مواد مغذی را نیز به بدن برساند. از مصرف هر چیز سفت، ترد یا داغ و همچنین نوشیدن مایعات با نی اجتناب کنید، نوشیدن مایعات با نی می‌تواند لخته خون را از روی لثه‌های شما بلند کند. بطور منظم غذا بخورید و هیچ یک از وعده‌های غذایی خود را از دست ندهید. غذا را با حرارت اتاق یا بصورت سرد میل کنید، هرگز غذای گرم یا داغ مصرف نکنید. از غذاهای نرم و نسبتاً خنک همچون بستنی، آبمیوه، پودینگ، ژلاتین، ماست یا سوپ مصرف کنید. مصرف این غذاها بلافاصله بعد از کشیدن دندان به این خاطر مفید هستند که ناراحتی ناشی از کشیدن دندان را از بین خواهند برد. مطمئن شوید چیزی که میل می‌کنید خیلی سفت یا سرد نباشد و این با طرف دندان کشیده شده چیزی را نجویید. غذاهای سفت و ترد (مثل غلات صبحانه، آجیل، ذرت بو داده و غیره) می‌توانند ایجاد درد کرده و به سختی خورده شوند، علاوه بر این زخم را آزار خواهند داد. تدریجاً غذاهای خود را از مایعات به غذاهای آبکی و سپس غذاهای نرم و سپس سفت تغییر دهید تا چند روز اول بعد از کشیدن دندان بگذرد.
از نی استفاده نکنید. آب نوشیدن با نی باعث ایجاد نیروی مکش در دهان می‌شود که باعث خونریزی خواهد شد. در عوض آب را مزه مزه کرده یا از قاشق استفاده کنید تا از این عارضه جلوگیری کنید. از مصرف نوشیدنی‌های طعم دار، چسبناک، داغ، حاوی کافئین و گازدار پرهیز نمایید. حداقل تا 24 ساعت بعد از کشیدن دندان از تنباکو استفاده نکنید.
