نامرتبی و به هم ریختگی دندان ها، دلایل و درمان
نامرتبی و شلوغی دندانها یک مشکل رایج است که می‌تواند دندانها را در سطوح مختلف تحت تاثیر قرار دهد. شدت شلوغی و نامرتبی دندانها به فاکتورهای متعدد بستگی دارد. معمولاً، شلوغی و به هم ریختگی دندانها به خاطر اختلاف در اندازه فک‌ها و اندازه دندانها ایجاد می‌شود. دندانهای بزرگتر هنگامی که در فک‌های به نسبت کوچک رشد می‌کنند، به منظور ایجاد فضای کافی برای رشد خود دچار ازدحام و شلوغی می‌شوند. این شلوغی همچنین می‌تواند یک بخش عادی از فرآیند رشد دندانها بوده و به تدریج اصلاح شود. شلوغی و نامرتب بودن دندانها در هنگام رشد دندانهای دائمی نیازمند روش‌های درمان ارتودنسی برای مرتب کردن دندانها است. مکیدن انگشت یکی از عادات معمول کودکان قبل از رفتن به مدرسه است. تقریباً در حدود ۹۰ درصد از کودکان بین سنین ۲ تا ۴ سال انگشتان خود را می‌مکند. مکیدن انگشت در کودکان در صورتیکه تا سنین ۵ الی ۶ سالگی ادامه پیدا کند، به دلیل رشد دندانهای دائمی می‌تواند بر روی کودک تأثیر گذار باشد. همچنین دندان قروچه می‌تواند باعث ساییدگی دندانها و لق شدن آنها و بی‌نظمی دندانها شود.
انواع نامرتبی دندان ها
کجی دندان ها
تحقیقات آماری نشان داده است که برخی علل ممکن که باعث کجی دندانها می‌شوند شامل گویش‌های مختلف در نقاط جغرافیایی، ساییدگی دندانها و غیره هستند.
فاصله ی دندانها
در فک انسان‌ها این اصطلاح معمولا به فضای باز بین دندانهای جلویی اشاره می‌کند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که دندانها و فک‌ها رابطه‌ی نا متعادلی با یکدیگر دارند. فاصله‌ی دندانها گاهی می‌تواند به وسیله‌ی فشار وارد شده از بافت متصل بین لب‌ها و لثه به وجود آمده و یا تشدید شوند. این اتفاق باعث می‌شود که پیوست مخاطی بیشتر و بافت متصل کراتینیزه کمتر دندانها را در خلاف جهت هم حل دهند. فاصله‌ی بین دندانها یک ناهنجاری دندانی تعدیل‌پذیر است. درمان این ناهنجاری شامل روش‌های ارتودنسی سنتی، اتصالات مستقیم دندان و دیگر راه‌ها برای وسیع‌تر کردن دندانها جهت پر کردن فضای خالی است.
جلو بودن دندان های فک بالا
جلو بودن یکی از چهار دندان جلویی و داخلی هر فک؛ این ناهنجاری ها توسط عادات نادرستی مکیدن انگشتان شست پدیدار می‌شود.
جلو بودن فک پایین
درمان‌های ارتودنسی فقط برای مرتب شدن دندانهای به‌هم ریخته نیستند در درمان‌های ارتودنسی روابط 2 فک و دندانها نیز بهبود می‌یابد. بسیاری از افراد که با ناهنجاری‌هایی در فک و دندانها روبه رو باشند، گاهی نمی‌توانند حروف را درست بیان کنند. همچنین چهره افراد و استخوان بندی صورتشان نیز تحت تاثیر روابط فک قرار می‌گیرد. درمان‌های ارتودنسی کمک فراوانی به درست جویدن و تکلم می‌کند و در عین حال از ایجاد ناراحتی‌های مفصلی جلوگیری می‌کند.
بهم نرسیدن دندانها
وقتی بیمار دو فک خود را به هم می‌چسباند، نوک دندانهای جلویی فک بالا و پایین به یکدیگر نمیرسند. فاصله‌ی بیضی شکلی (اوربایت) بین دو فک به علت جابجایی فک بالا و پایین به وجود می‌آید. مکیدن انگشتان شست در نوزادان اینجا هم یکی از علل مهم این نا هنجاری است اما برخی متخصصان بر این باورند که قرار دادن نادرست زبان داخل دهان نیز می‌تواند در این امر موثر باشد. برای این دسته از بیماران جویدن و گاز گرفتن خوراکی‌ها و تلفظ برخی حروف بسیار سخت و یا غیر ممکن می‌شود.
همپوشانی زیاد دندانها
گاهی اوقات شلوغی دندانها به خصوص در قسمت جلوی فک باعث ماندن غذا در لا به لای دندانها و تمیز نشدن بسیاری از سطوح دندانی هنگام مسواک زدن می‌شود که این امر خود مشکلات پوسیدگی دندانها و بیماری‌های لثه‌ای را در پی خواهد داشت. همپوشانی دندانها و یا کراودینگ دندان زمانی اتفاق می‌افتد که فضای کافی در فک برای رشد دندانهای دائمی وجود ندارد. علل همپوشانی دندانها چندان مشخص نیست. اما داده‌ها در تحقیقات آماری نشان داده است که اندازه دهان و فک انسان‌ها در چند نسل گذشته سیر کوچک شدن را طی می‌کند.
عدم تقارن دندانها
نداشتن تقارن در هر فک به صورت جداگانه. این بیماران دارای دو نیمه و یا قسمت در هر فک هستند که اگر توسط یک خط میانی به دو نیم تقسیم شوند ظاهر مشابه و یکسانی نخواهند داشت.
علائم و نشانه ها
نامرتبی و بی‌نظمی دندانها را می‌توان با بررسی وضعیت ظاهری قوس‌های دندان تشخیص داد. شلوغی بیش از حد دندانها در جلوی دهان ممکن است در هنگام حرکات صورت مثل لبخند زدن مشخص باشد. در این حالت دندانها ممکن است بر روی یکدیگر همپوشانی داشته باشند. به این ترتیب، هماهنگی عادی دندانها بر روی قوس، تحت تاثیر قرار گرفته و بعضی از دندانها به سمت داخل و بعضی دیگر به سمت خارج به منظور پیدا کردن جای خود متمایل می‌شوند. شلوغی و به هم ریختگی دندانها ممکن است در اوایل دوره در آمدن دندانهای دائمی (دوره‌ای که دهان فرد هر دو دندانهای شیری و دائمی را دارد) ایجاد شود. در اوایل این دوره، دندانهای دائمی مثل دندانهای پیشین در حفره دهان رشد می‌کنند. دندانهای دائم از نظر اندازه بسیار بزرگتر از دندانهای شیری از بین رفته هستند و به این ترتیب بخشی از شلوغی و بی نظمی دندانها در دهان می‌تواند پس از در آمدن دندانهای دائمی مشاهده گردد. در مواردی که فرد بزرگسال با نامرتبی دندانها مواجه شود، ممکن است فرد به سایر مشکلات دندان نیز دچار باشد. در این حالت قرارگیری نامناسب دندانها و بی‌نظمی دندانها در دهان می‌تواند آنها را مستعد انباشته شدن مواد غذایی و تشکیل جرم و پلاک بر روی دندانها نماید. این شرایط می‌تواند باعث ابتلای فرد به مشکلات لثه و التهاب آن و نیز عقب رفتن لثه شود. بنابراین باید سریعتر اقدام به مرتب کردن، صاف کردن کردن و ردیف کردن دندانها کرد.
درمان
درصورتی‌که دندانهای شما شلوغ، به‌هم‌ریخته و نامرتب است، در جویدن یا گاز گرفتن مشکل دارید یا دندانهای فک بالایی و پایینی شما به‌طور مناسبی روی هم قرار نمی‌گیرند، روش‌های مختلفی برای مرتب کردن و بستن فاصله بین دندانها از جمله ارتودنسی ثابت یا متحرک وجود دارد. بسیاری از دندان‌پزشکان عمومی برخی درمان‌های ابتدایی ارتودنسی را برای مرتب کردن دندانها و رفع فاصله بین دندان ها به عهده می‌گیرند و انجام می‌دهند؛ اما متخصصین ارتودنسی زمینه به هم ریختگی دندان به‌طور خاص آموزش دیده‌اند و تجربه و مهارت دارند و می‌توانند هرگونه اختلالات فکی و دندانی را درمان کنند.
انواع ارتودنسی
ارتودنسی به روش معمول (با براکت‌های فلزی)
معمول‌ترین و درواقع سنتی‌ترین روش برای انجام ارتودنسی بزرگسالان و کودکان، استفاده از براکت‌های فلزی است و چیزی که با شنیدن کلمه "ارتودنسی" در ذهن اکثر مردم می‌آید، همین براکت‌های فلزی هستند. براکت‌های فلزی یکی از قدیمی‌ترین روش‌های انجام درمان ارتودنسی و رفع فاصله بین دندان کودکان هستند. با پیشرفت‌های بسیار زیادی که در تکنولوژی ساخت وسایل ارتودنسی و تولید مواد مورد استفاده در ارتودنسی ایجاد شده، امروزه انواع مختلف دیگری از براکت‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند که کوچک‌تر هستند و کمتر جلب‌توجه می‌کنند و گاها اصلاً قابل‌رؤیت نیستند. نوع سیمی که براکت‌های دندانی را به هم متصل می‌کند نیز تغییر کرده و با استفاده از تکنولوژی جدید از سیم‌هایی استفاده می‌شود که برای رفع فاصله دندان جلو از گرمای بدن شما برای حرکت دادن و تغییر جهت دادن دندانها استفاده می‌کند و درد و ناراحتی کمتری را نیز برای بیمار به همراه دارد.
ارتودنسی همرنگ دندان (براکت‌های سرامیکی)
براکت‌های سرامیکی هم‌اندازه و هم‌شکل براکت‌های فلزی، اما به رنگ شیشه‌ای (همرنگ دندان) هستند و کمتر قابل‌رؤیت می‌باشند. می‌توان برای متصل کردن براکت‌های سرامیکی (همرنگ دندان) از سیم‌های همرنگ دندان ( ارتودنسی نامریی) نیز استفاده کرد. ارتودنسی با براکت فلزی و براکت‌های سرامیکی، هر دو، از سه بخش تشکیل شده است:
- براکت‌ها: براکت‌ها قطعه‌های کوچکی هستند که توسط چسب مخصوصی روی دندان چسبانده می‌شوند و در تمام طول مدت درمان ارتودنسی روی دندان باقی می‌مانند.
- سیم ارتودنسی: سیم مخصوص ارتودنسی ثابت که سیم فلزی بسیار نازک است که از بین براکت‌ها عبور می‌کند و آنها را به هم متصل می‌کند و باعث فشار آوردن به دندانها و حرکت آنها در جهت موردنظر پزشک می‌شود.
- کش (حلقه) الاستیکی: کش‌های الاستیکی یا حلقه‌ها قطعات پلاستيكي براي اتصال سيم‌هاي ارتودنسي به براكت‌ها هستند. اين قطعات دايره‌اي شكل به رنگ‌هاي مختلف (و همچنین دارای رنگ شیشه‌ای) بوده و بيماران می‌توانند برحسب سليقه خود از بین آنها انتخاب کنند.
بسیاری از بزرگسالان تمایلی به استفاده از بریس‌ها، یا دستگاه‌های ارتودنسی نداشته و نمی‌خواهند هزینه بستن فاصله بین دندان ها به روش ارتودنسی را تقبل کنند و برای صاف کردن دندان‌هایشان وقت و هزینه صرف کنند. اما برای کسانی که می‌خواهند اکلوژن‌شان را اصلاح کنند، ارتودنسی ارزش این سرمایه‌گذاری را دارد. ارتودنسی راه بسیار خوبی برای اصلاح مشکلات بایت و برخی مشکلات زیبایی دندانها است. البته، اگر مشکل بایت ندارید و تنها می‌خواهید لبخند زیباتری داشته باشید، ارتودنسی سریع بهترین گزینه برای شما است. قیمت ارتودنسی سریع به تعداد دقيق دندان‌هايي که بايد مورد عمل قرار بگيرند بستگي دارد. به طور کلي ارتودنسي سريع را مي‌توان معادل با نصب ونير پورسلاين بر روي دندان‌هاي جلويي هم در بالا و هم پايين در نظر گرفت. هزینه ارتودنسی سریع هم معمولاً به ازاي هر دندان محاسبه مي‌شود.
مزایای مرتب شدن دندانها
- خلق لبخند زیبا برای بیمار
- افزایش اعتماد به نفس
- افزایش محبوبیت
- افزایش قابلیت تمیز کردن بین دندانها با نخ دندان
- افزایش بهداشت دهان بیمار و افزایش طول عمر دندانها
- از بین رفتن بوی بد دهان بخاطر تصحیح موقعیت زبان
- قرارگیری درست زبان پشت دندانهای مرتب و تلفظ صحیح کلمات و اصوات
- کاهش مشکلات مفصلی گیجگاهی در دراز مدت
