دندان تنها بخشی از بدن است که از هیچ نوع سیستم تنظیم کننده‌ای برای زدودن سطوح مرده یا اضافی برخوردار نیست. در نتیجه گروه‌های انبوهی از میکروارگانیسم‌ها به سختی به سطح خارجی هر دندان می‌چسبند و با تغذیه کردن از ذرات غذای باقیمانده در دهان تکثیر می‌شوند و ضخامت این بیوفیلم به تدریج بیشتر و بیشتر می‌شود. اگر چه پلاک دندان بخشی از مکانیسم دفاعی دهان محسوب می‌شود که اجازه نمی‌دهد باکتریهای بیماری‌زا مینای دندان را به سرعت تخریب کند، اما اگر محیط دهان اسیدی باشد و دهان خشکی مزمن داشته باشد، پلاک باعث بیماری لثه و دندان و بدبو شدن دهان می‌شود. رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان نیز مشکل جمع شدن پلاک روی دندانها را تشدید می‌کند.
اگر هرروز مسواک نزنید یا بین دندانها نخ دندان نکشید پلاک روی دندان باقی می‌ماند و موجب تشکیل جرم می‌شود. اگر این جرم‌ها جمع شوند مسواک زدن و نخ دندان کشیدن دشوارتر می‌شود. با افزایش جرم, باکتری و پلاک روی دندان، بافت لثه قرمز و متورم می‌شود و هنگامی که دندانهایتان را مسواک می‌زنید احتمالا خونریزی می‌کند. این ژنژیویت (التهاب لثه) نامیده می‌شود که مرحله اولیه بیماری لثه (پریودنتال) است.
مشاورین دندانپزشکی ما در کلینیک دندان پزشکی محتشم آماده پاسخگویی به سوالات و مشکلات شما برای رفع جرم و پلاک دندانهای شما هستند؛ برای اطلاع از ساعات کار و رزرو نوبت می‌توانید با شماره‌های 03136274484 – 03136252573 تماس حاصل فرمایید.
تفاوت بین جرم دندان و پلاک
پلاک نسبتا تازه و نرم است و غالبا با مسواک زدن معمولی تمیز می‌شود.جرم دندان فرم سخت‌تری از پلاک است. جرم نزدیک به خط لثه با پاکسازی معمولی در مطب دندانپزشک برطرف می‌شود. اگر جرم در سطح ریشه ایجاد شده باشد، تنها با جراحی دندانپزشکی برطرف می‌شود که پاکسازی عمیق ,جرم گیری یا هموار کردگی ریشه نامیده می‌شود.
علل تشکیل پلاک
عوامل مختلفی در تشکیل پلاک بر روی دندانهای شما نقش دارند. اصولاً برای تشکیل جرم دندان لازم است که باکتری‌ها، اسید، مایع بزاق و باقیمانده ذرات غذا در دهان وجود داشته باشند. ممکن است شما فکر کنید که دهانتان کاملاً تمیز و سالم است، اما وقتی که غذاهای حاوی قند یا کربوهیدرات می‌خورید، ذرات این غذاها با باکتریهای موجود در دهان شما ترکیب شده و یک اسید تولید می‌کنند. سپس این اسید با بزاق دهان و سایر ذرات غذا ترکیب شده و موجب تولید ماده سخت و چسبنده‌ای به نام پلاک می‌شود. پلاک دندان بی‌رنگ و شفاف است و به همین علت به سادگی بر روی سطح دندان دیده نمی‌شود. اگر می‌خواهید وجود پلاک بر روی دندانهای خود را چک کنید، تمام کاری که باید بکنید آن است که زبانتان را به کنار دندانها، بخصوص دندانهای عقب دهان بکشید. معمولاً پلاک باعث زبر و لیز شدن سطح دندانها می‌شود.
عوارض ناشی از پلاک دندانی
با وجود آنکه پلاک بر روی دندانهای همه افراد وجود دارد، اما اصلاً نباید آن را مشکل ساده و بی‌اهمیتی دانست. اگر پلاک از روی دندان تمیز نشود می‌تواند به عامل اصلی برای بیماری‌های شدید لثه (بیماری‌های پریودنتال) تبدیل شود. برخی دیگر از عوارض ناشی از تجمع پلاک بر روی دندانها عبارت است:
- پوسیدگی دندان
- افتادن دندان
- بیماری و التهاب لثه (ژنژیویت)
- بوی بد دهان
- تغییر رنگ دندانها
علائم جرم دندانی
- وجود بیماری‌های لثه: جرم دندان می‌تواند به تحریک، التهاب، تحلیل و عفونت لثه‌ها منجر شود.
- پوسیدگی دندان: جرم دندان، محیطی را برای رشد بیشتر پلاک‌ها و رسوبات دندانی فراهم می‌کند. همچنین می‌تواند در توسعه پوسیدگی مؤثر باشد.
- بوی بد دهان
- باکتریهای بی‌هوازی بین دندانها و لثه، می‌توانند با عوارضی همچون بیماری‌های قلبی عروقی و تولد نوزادان زودرس و کم‌وزن مرتبط گردند.
- ایجاد لکه بر روی مینای دندان و ناخوشایند شدن ظاهر دندانها
عوامل خطر
هر کس که دندان دارد، در معرض خطر پوسیدگی قرار دارد، اما عوامل زیر باعث افزایش خطر پوسیدگی می‌شوند:
- محل دندان: پوسیدگی اغلب در دندانهای آسیابی(مولر و پره مولر) اتفاق می‌افتد. این دندانها ساییدگی، حفره و سوراخ و ریشه‌های متعددی دارند که باعث می‌شود ذرات غذا در آنها جمع شوند.
- برخی غذاها و نوشیدنی‌ها:غذاهایی که به مدت طولانی به دندانها می‌چسبند مانند شیر، بستنی، عسل، شکر، نوشابه، میوه‌های خشک، کیک، شیرینی، آب نبات‌های سفت و آدامس نعنایی، غلات خشک وچیپس- بیشتر باعث پوسیدگی دندان می‌شوند تا غذاهایی که به راحتی توسط بزاق دهان شسته می‌شوند.
- خوردن میان وعده‌های زیاد: اگر شما جز آن دسته از آدمها هستید که به طور دائم میان وعده یا نوشیدنی‌های شیرین می‌خورید، باکتریهای دهان تغذیه می‌شوند و اسید بیشتری تولید می‌کنند و به دندانها آسیب وارد می‌کنند و آنها را ضعیف می‌کنند. همچنین خوردن نوشابه و نوشیدنی‌های اسیدی دیگر در طول روز کمک می‌کند تا حمام اسیدی دائمی روی دندانها ایجاد شود.
- تغذیه نوزاد در خواب: هنگامی که نوزادان موقع خواب بطری‌های پر از شیر، مواد غذایی، آب میوه یا سایر مایعات حاوی قند را می‌خورند، این نوشیدنی‌ها تا چندین ساعت روی دندانها باقی می‌مانند و باعث پوسیدگی دندانهای آنها می‌شوند. اغلب این نوع پوسیدگی برای کودکانی اتفاق می‌افتد که با بطری شیر تغذیه می‌شوند.
- مسواک نزدن: اگر بعد از غذا خوردن و نوشیدن مایعات شیرین دندانهای خود را تمیز نکنید، پلاک سریع تشکیل می‌شود و اولین مرحله پوسیدگی دندان شروع می‌شود.
- عدم دریافت فلوراید کافی: فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند و حتی می‌تواند اولین مرحله پوسیدگی دندان را تغییر دهد. با توجه به مزایای آن برای دندانها، فلوراید به بسیاری از منابع آب عمومی اضافه می‌شود. این ماده در خمیر دندان و دهان شویه نیز وجود دارد. اما بطرهای آب معدنی معمولا حاوی فلوراید نیستند.
- جوانترها یا افراد مسن: پوسیدگی دندان در کودکان و نوجوانان بسیار شایع است. افراد سالمند در معرض خطر بیشتری قرار دارند. با گذشت زمان، دندانها از بین می‌روند و لثه‌ها پس روی می‌کنند، و دندانها در برابر پوسیدگی ریشه آسیب پذیرتر می‌شوند. افراد سالمند نیز به دلیل استفاده از داروهای بیشتری جریان بزاق‌شان کاهش می‌یابد و خطر پوسیدگی دندان افزایش پیدا می‌کند.
- دهان خشک: خشکی دهان ناشی از کاهش بزاق است. بزاق غذا و پلاک را از روی دندانها می‌شوید و از پوسیدگی جلوگیری می‌کند. مواد موجود در بزاق نیز با اسید تولید شده توسط باکتری مقابله می‌کنند. بعضی از داروها، بعضی از شرایط پزشکی، تابش اشعه به سر و گردن یا برخی داروهای شیمی درمانی با کاهش تولید بزاق, خطر پوسیدگی را افزایش می‌دهند.
- اختلال در غذا خوردن: بی اشتهایی یا پرخوری منجر به فرسایش و پوسیدگی دندان می‌شود. اسید معده ناشی از استفراغ‌های مکرر روی دندانها می‌ریزد و مینای دندان را از بین می‌برد. اختلالات خوردن نیز تولید بزاق را با مشکل مواجه می‌کند.
انواع جرم دندان
دو نوع جرم دندان وجود دارد:
- جرم فوق لثه‌ای در بالای خط لثه تشکیل می‌شود: این نوع جرم به رنگ زرد یا قهوه‌ای روشن است و بر روی سطح دندان دیده می‌شود.
- جرم زیر لثه‌ای در پایین‌تر از خط لثه در داخل شیار بین دندان و خط لثه تشکیل می‌شود: این نوع جرم معمولاً با چشم بر روی سطح دندان دیده نمی‌شود، مگر آنکه بافت لثه قبلاً از روی دندان تحلیل رفته باشد. جرم زیر لثه‌ای معمولاً به رنگ قهوه‌ای یا سیاه است.
رفع پلاک دندانی
مرحله اول :نخ دندان کشیدن
برای از بین بردن میکروب‌ها و ذرات غذا بین دندانها از نخ دندان استفاده کنید.سپس آب کشی کنید.
|
نخ را بین دندانهای پایین بکشید |
نخ دندان را بین دندانهای بالا بکشید |
نخ دندان را در دست بگیرید |
توجه داشته باشید! نخ دندان را به آرامی بین دندانها حرکت دهید. هیچ وقت خیلی آن را فشار ندهید- زیرا ممکن است به لثه‌ها آسیب برساند.
مرحله دوم: مسواک زدن
با هر روشی که راحت هستید مسواک بزنید، اما مسواک را خیلی محکم روی دندانها عقب و جلو نکشید. حرکات دایره‌ای کوچک و حرکات کوتاه عقب و جلو به خوبی دندانها را تمیز می‌کند. سپس با آب بشویید. برای جلوگیری از پوسیدگی، باید از خمیر دندانی استفاده کنید که فلوراید دارد زیرا فلوراید از دندانها محافظت می‌کند.
زبان خود را بشویید تا احساس طراوت و تازگی کنید
به خاطر داشته باشید: باقی مانده‌های مواد غذایی، به ویژه شیرینی‌ها، مواد مغذی برای میکروب‌هایی است که باعث پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه می‌شوند. به همین دلیل مهم است که تمام باقی مانده‌های مواد غذایی و همچنین پلاک، از روی دندانها پاک شوند. حداقل یک بار در روز پلاک را از روی دندانها پاک کنید – البته دو بار در روز بهتر است. اگر فقط یکبار در روز این کار را می‌کنید، بهتر است قبل از رفتن به رختخواب باشد. راه دیگری برای از بین بردن پلاک بین دندانها استفاده از خلال دندان است – برای اینکار می‌توانید از خلال نازک پلاستیکی یا چوبی استفاده کنید. خلال دندان را می‌توان از داروخانه‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی خریداری کرد.
تمیز کردن جرم و رسوب دندان
جرم گیری دندان با ابزار دستی، دستگاه‌های اولتراسونیک یا هر دو صورت می‌گیرد. دندانپزشک این کار را با معاینه کامل دهان آغاز خواهد کرد. بعد، با ارتعاشات صوتی دستگاه جرمگیر اولتراسونیک باکتریهای پلاک را از بین می‌برد. دستگاه جرمگیر اولتراسونیک، جرم دندان، پلاک و بیوفیلم را از سطح دندان و زیر خط لثه پاک می‌کند. ابزار دستی همراه با آن استفاده می‌شود تا باقی مانده جرم دندان را پاک کند. اگر بافت لثه حساس و آسیب دیده باشد، با استفاده از بیهوشی موضعی بافت لثه بی‌حس می‌شود. اگر دندانهایتان قبل یا بعد از پاکسازی حرفه‌ای حساس شده باشند، ممکن است توصیه شود که از خمیر دندان ضد حساسیت استفاده کنید تا حساسیت دندانها کاهش پیدا کند. جرم گیری دندان و هموارکردگی ریشه معمولا طی دو تا چهار جلسه البته بر اساس شدت بیماری‌های دهان و دندان انجام می‌شود. اگر بیماری پریودنتال دارید، ابتدا جرم گیری دندان و هموارکردگی ریشه تکمیل می‌شود و پس از آن جراحی پریودنتال انجام می‌شود.
پیشگیری
برای پیشگیری از جمع شدن پلاک دندانها را دو بار در روز با مسواک نرم و با سر گرد مسواک بزنید. فضای بین دندانها و لثه‌ها را نیز تمیز کنید. از خمیردندان فلوراید استفاده کنید.
- بین دندانها را روزی یک بار نخ بکشید تا باکتری‌ها و ذرات غذا بین دندانها باقی نماند.
- برای کم کردن باکتریهای عامل رشد پلاک و بیماری لثه از دهانشویه آنتی باکتریال استفاده کنید.
- هر 6 ماه یک بار برای جرمگیری و معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید.
- از دندانپزشک بخواهید تا لزوم فیشورسیلانت دندانها را بررسی کند. سیلانت پوشش نازک پلاستیکی است که روی سطوح جویدن دندانها زده می‌شود تا در برابر پوسیدگی و سوراخ شدن دندانها از آنها محافظت کند.
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید و تعداد میان وعده‌ها را کاهش دهید. اگر باید میان وعده مصرف کنید، مواد مغذی مانند ماست ساده، پنیر، میوه یا سبزیجات خام میل کنید. سبزیجاتی مانند کرفس کمک می‌کند تا ذرات غذا از بین دندانها خارج شود و در ترکیب با آب دهان اسید تولید شده توسط پلاک را خنثی می‌کند.
سوالات متداول
هرکسی روی دندانهایش پلاک دارد زیرا باکتری‌ها دائما در دهان ما تشکیل می‌شوند. این باکتری‌ها برای رشد از مواد موجود در رژیم غذایی و بزاق ما استفاده می‌کنند. پس از خوردن غذا, اسید موجود در پلاک به دندان حمله می‌کند و باعث پوسیدگی دندان می‌شود. با حملات مکرر اسید، مینای دندان خراب می‌شود و پوسیدگی اتفاق می‌افتد. اگر پلاک به موقع از روی دندان پاک نشود، به لثه‌ها آسیب وارد می‌شود و منجر به ژنژیویت (قرمزی، تورم، خونریزی لثه)، بیماری پریودنتال و از دست رفتن دندان می‌شود.
متأسفانه، پلاک، پس از پاکسازی خیلی زود دوباره تشکیل می‌شود. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهند که تشکیل پلاک پنج دقیقه پس از برداشتن آن شروع می‌شود. گزارش‌های دیگر می‌گویند تشکیل پلاک چهار ساعت بعد از جرم گیری شروع می‌شود. صرف نظر از اینکه چقدر سریع پلاک تشکیل می‌شود، کنترل مؤثر پلاک آن را به حداقل ممکن می‌رساند. به همین دلیل است که دندانپزشکان توصیه می‌کنند دو بار در روز دندانهای خود را مسواک بزنید و هر روز نخ دندان بکشید.
خیر. سرعت تشکیل پلاک و آنچه که پلاک از آن ساخته شده است از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در حقیقت، حتی در قسمت‌های مختلف یک دهان هم پلاک‌های متفاوتی تشکیل می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که پلاک به شکل متفاوتی روی هر یک از ما تاثیر می‌گذارد… بعضی‌ها نسبت به اجزای باکتری در پلاک حساسیت بیشتری نشان می‌دهند. به همین دلیل است که افراد واکنش‌های مختلفی به درمان پریودنتال (لثه و استخوان) نشان می‌دهند.
بله ,دو نوع جرم وجود دارد. جرم بالای لثه که در بالای دندان رسوب می‌کند، نوعی که می‌توانید آن را ببینید و احساس کنید. جرم زیر لثه، که رسوب زیر لثه تشکیل می‌شود. این جرم گرفتگی به اندازه جرم بالای دندان سخت و محکم است، اما نگرانی در مورد این نوع جرم بیشتر است زیرا در زیر لثه تعداد باکتریهای بیشتری جمع می‌شوند. اگر چه از بین بردن پلاك بالای لثه یا جرم زیر لثه دشوار است، اما لازم است. چون این پاتوژن‌ها باعث كاهش بیشتر بافتهای پریودنتال می‌شوند و پلاک‌های عمیق‌تری تشکیل می‌شوند.
مسلما بله, دندانهای بعضی افراد هرگز جرم نمی‌گیرند، در حالی که برخی افراد به مقادیر مختلف دندانهایشان جرم می‌گیرد. بعضی افراد چند روز پس از جرم گیری حرفه‌ای دوباره متوجه مقداری جرم روی دنهایشان می‌شوند، در حالی که بعضی دیگر تا چند ماه بعد جرم نمی‌گیرند. میزان تشکیل جرم نه نشان دهنده میزان و شدت بیماری پریودنتال است و نه نشان دهنده این است که ممکن است مجددا به آن دچار شوید. اما اگر روی دندانها باقی بماند به لثه‌ها و استخوان‌ها آسیب وارد می‌کند.
مسواک زدن 2 بار در روز (هر دفعه حداکثر 2 دقیقه طول بکشد) و کشیدن نخ دندان یکبار در روز، بهترین راه برای کنترل بیماری پریودنتال (لثه و استخوان) است. علاوه بر این، توصیه می‌شود که به صورت دوره ای (هر 2، 3 یا 4 ماه)، پلاک و جرم توسط پریودنت، دندانپزشک یا مراقب بهداشتی دهان پاکسازی شود. در چنین مواقعی، پریودنت، دندانپزشک یا مراقب بهداشت دهان و دندان بافتهای پریودنتال را معاینه می‌کند تا ببیند آیا پاکتهای جدید تشکیل شده است یا پاکتهای قبلی بدتر شده‌اند. دندانپزشک به شما می‌گوید که چند وقت یکبار برای مراقبتهای پريودنتال (مراقبتهای مجدد) مراجعه کنید.
