تعریف کلی پروتز
اندام ساختگی، برسازه یا اندام مصنوعی: پروتز، سازه‌ای است که با بازسازی بخش‌هایی از بدن با روش برسازی یا اندام‌سازی یا اندام مصنوعی گفته می‌شود. در واقع برسازی یا اندام‌سازی جایگزین بخش یا عضو یا اندام از دست رفته می‌شود تا اندام یا عضو بتواند تمام یا بخشی از عملکرد از دست رفته را به دست آورد. ناگفته نماند که در برخی از موارد نیز برسازه تنها جنبهٔ زیبایی دارد مانند برسازی چشم و برسازی انگشت . از انواع پروتزها می‌توان به دندان مصنوعی، پای مصنوعی، دست مصنوعی و… اشاره کرد.
انواع
- پروتز دندان ثابت: پروتز ثابت دندان همان چیزی است که در بین عموم جامعه با عنوان روکش دندان مرسوم است. پروتز دندان ثابت خود بر دو نوع است:
روکش تک واحدی دندان
معمولا دندان زمانی نیاز به روکش دارد که به علتی ساختار دندان ضعیف شده و نیاز به حفاظت و حمایت با روکش دارد و یا بعضا دلایل زیبایی لزوم وجود روکش را منجر می شود. گاهی به دلیل نقص عملکرد دندان ( مشکلات فانکشنال ) ، روکش به کمک سیستم جویدن و مضغ فرد می آید. که البته توضیحات مبسوطی در این زمینه در سری مقالات سایت از جمله روکشهای دندانی و پروتز ثابت موجود است.
بریج دندان
یکی دیگر از انواع پروتز ، بریجهای دندانی هستند . آنچه که بیشتر با عنوان پروتز ثابت دندان در بین جامعه مرسوم است همین نوع پروتز دندان است. این نوع پروتز ، در واقع زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که فرد یک یا تعداد بیشتری از دندانهای خود را از دست داده و در عین حال هنوز حداقل یک دندان در جلو و یک دندان در عقب دندان از دست رفته وجود دارد. به این ترتیب با تراش دو دندان مجاور ناحیه خالی از دندان ، یک پل بین دندانهای پایه زده می شود تا ناحیه خالی از دندان پر شده و دوباره توانایی جویدن و زیبایی به فرد باز گردد.
- پروتز دندانی متحرک
گاهی به دلایل متعدد نمی توان از پروتزهای دندانی ثابت برای جایگزینی دندانهای از دست رفته استفاده کرد. در این صورت پروتز دندان متحرک به کمک افزاد بی دندان یا با تعدادی دندان از دست رفته و دندانپزشکان می آید. پروتز دندان متحرک همانطور که از نام آن بر می آید به راحتی داخل دهان گذاشته و یا برداشته می شود.
پروتز دندان متحرک بر سه نوع اند:
- پروتز دندانی پارسیل
آن چیزی که در بین عموم جامعه با عنوان « دندان تکه ای » موسوم است همین نوع از انواع پروتز دندان هستند. پروتز دندان پارسیل خود انواع گوناگونی دارد:برای مثال پروتزهای پارسیل تمام آکریل ( فلیپر )، معمولا به عنوان یک درمان موقتی در بسیاری از موارد مورد استفاده قرار می گیرند.نوع دیگر پروتز دندان پارسیل پروتزهای کرم کبالت است که از قدیم الایام به عنوان درمان بی دندانی ها با انتهای آزاد (کسانی که دندانهای خلفی _دندانهای عقبی _خود را از دست داده اند و دندانی جهت پایه برای پروتز ثابت ندارند ) یا کسانی که به هر دلیل نمیخواهند از پروتز دندان ثابت استفاده کنند مورد استفاده قرار می گرفته است.این انواع پروتز دندان شامل ترکیب آکریل (بخش صورتی دست دندان « لثه پروتز ») و آلیاژ فلزی هستند که بخش عمده آن را کرم و کبالت شامل می شود. معمولا به علت فلزی بودن گیره ها ظاهری نا خوشایند دارند. به همین علت امروزه انواع دیگری از پروتز دندان پارسیل طراحی شده که بخش فلزی آن نیز به صورت رنگ دندان می باشد و به آنها پروتز دندان پارسیل گفته می شود. - پروتز کامل دندان یا دست دندان
حتما دست دندانهای پدر بزرگها و مادر بزرگها را دیده اید. این نوع از پروتز دندان متحرک برای افرادی مورد استفاده قرار می گیرد که تمام دندانهای خود را از دست داده اند. هر چند امروزه با پیدایش ایمپلنت های دندانی، استفاده از این انواع پروتز دندان متحرک کمتر شده، اما هنوز به عنوان کم هزینه ترین درمان بی دندانی مورد استفاده قرار می گیرد.پروتز دندان کامل نیز دارای دو نوع معمولی و لثه نرم است.
نکته مهم این که پروتز کامل دندان از دو بخش تشکیل می شود یکی دندانها که سفید هستند و دیگری بخش صورتی پروتز که در بین بیماران با عنوان « لثه پروتز » موسوم است. این بخش لثه پروتز باید مستحکم باشد که بتواند کارآیی لازم را داشته باشد. - پروتز دندان اوردنچر
پروتز دندان اوردنچر به نسبت پروتز کامل دندان راحت تر است
اوردنچر نیز نوعی درمان پروتز دندانی متحرک است که در واقع دست دندان کاملی بوده که روی دو پایه دندانی یا چند پایه ایمپلنت می نشیند. به نسبت پروتز کامل دندان راحت تر است اما به هر حال متحرک است و راحتی آن از پروتز ثابت دندان کمتر است.
روكش كردن دندان در چه مواردي تجويز مي گردد؟
- دندانهايي كه داراي پركردگيهاي وسيع بوده، قادر به تحمل فشارهاي جويدن نبوده و بسيار شكننده مي باشند.
- دندانهايي كه تاج آنها شكسته ويا مقدار نسج باقيمانده دندان گير كافي براي پركردگي نداشته باشد.
- دندانهاي معالجه عصب شده؛ دنداني كه به معالجه عصب نياز پيدا مي كند معمولاً داراي پوسيدگي وسيع و پيشرفته اي بوده و ابتدا به ساكن مقدار زيادي از نسج سالم مينا و عاج را از دست داده است، ثانياً دندانپزشك براي دسترسي به عصب داخل ريشه ناچاراً مقداري از نسج سالم دندان را بر مي دارد، ثالثاً دندان تغذيه داخلي خود را از دست داده و قدري خشك مي گردد. رابعاً، دندان ممكن است بر اثر خونريزي داخلي و يا بيماري پالپ(عصب و بافت داخل دندان)تغيير رنگ داده باشد.
- زيبايي: دندانهاي تيره، بد رنگ، بد تشكيل شده و با شكل هاي غير طبيعي نيز نياز به ترميم توسط روكش دارند.
- تركهاي دنداني
- بازسازي سطوح جونده
مدت دوام پروتز دندان
عادت کردن به پروتز دندان در ابتدا مدتی طول می کشد. به علاوه، به دلیل التهاب بافتی داخل دهان باعث می شود پروتز در جای مناسبش ثابت نشود. این امر باید در ملاقات های منظم با دندانپزشک مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم پروتز دندان می تواند تنظیم شود.
همواره رعایت بهداشت مدت دوام پروتز دندانی را طولانی می کند. پروتز دندانی که به خوبی تمیز نگه داری شود، می تواند در طول حیات فرد دوام داشته باشد.
مراقبت های بعد از درمان
توصیه می شود ۲۴ ساعت اولیه بعد از چسباندن روکش یا بریج ترجیحا فشـار جویدن روی آن ناحیه نباشد.
در روزهـای اولـیه بعد از چسـباندن روکش در صـورتیکه در ناحـیه پروتز شـده احـساس بلندی می کنید بـرای اصلاح پروتز حتما به پزشک مراجعه نمایید.
حداقل ۲ بار در روز مسواک زده شود. بهداشت دهان پروتز شده بسیار مهم است.
هنگام مسواک زدن و نخ کشیدن دندان ها، ناحیه پروتز شده با دقت بیشتری و با نخ مخصوص زیر بریج (سوپرفالس) تمیز شود، تا از پوسیدگی و بوی بد دهان جلوگیری شود.
ترجیحا در مرحله چسباندن اولیه، در صورتیکه پروتز با چسب موقت چسبانده شده است باید بعد از یک هفته برای چکاب و معاینه پزشک جهت چسباندن دائم پروتز مراجعه شود.
رعایت مسائل بهداشتی، مراجعات مرتب به دندانپزشک و توجه به تذکرات وی توصیه می گردد.
به صورت عمده روکش ها از فریم فلزی و چینی(پرسلن) روی آن تشکیل شده است که در سطح داخلی دهان نمای فلز دیده شود.
جنس روکش ها از فلز متصل به چینی – متام چینی و …متفاوت می باشد که با نظر دندانپزشک و بیمار قابل انجام می باشد.
