يكي از مشکلات شایع دردندان پزشكي كودكان، پوسيدگي های زودرس دندان هاي شيري است. اين مشكل كه با نام علمي Early Childhood Caries ناميده مي شود، با ايجاد پوسيدگي در دندان هاي شيري سبب تخریب ساختار و درد دندانی مي گردد كه تبعاتي چون مشكلات تغذيه و ظاهر نا زيبا را برای کودک در پي دارد.
از آنجا كه اين مشكل در سنين خیلی پايين شروع می شود، درمان اين پوسيدگي ها هم براي بيمار و هم براي دندان پزشك يك معضل محسوب مي گردد. اين در حالي است كه تنها با رعايت نكاتي ساده مي توان از بروز چنين مشكلي جلوگيري كرد.
پوسيدگي هاي دنداني زودرس دوران كودكي چيست؟
اين پوسيدگي ها، نوع خاصي از پوسيدگي های دنداني شديد هستند كه نوزادان و كودكان خردسال را درگير مي كنند و پيشرفت سريعي دارند. طبق تعريف آكادمي دندان پزشكي كودكان آمريكا، حضور بيش از يك سطح دنداني پوسيده (ضايعه حفره دار يا بدون حفره)، ترمیم شده یا از دست رفته (دراثرپوسيدگي ) درهر کدام از دندان هاي شيري در يك كودك زير 6 سال، پوسيدگي های زودرس دوران كودكي نامیده مي شود.
انواع پوسیدگی
کودکان می توانند به یک نوع پوسیدگی دندان و دندان خراب به نام «پوسیدگی ناشی از شیشه شیر» یا «پوسیدگی زودرس کودکی» مبتلا شوند. این پوسیدگی ها می توانند به سرعت مینای دندان را از بین ببرند. این نوع از دندان خراب در بین کودکانی رایج است که در هنگام خواب شیشه شیر یا آب میوه را در دهان خود نگه می دارند. به این ترتیب شیشه شیر باعث می شود دندان های کودک بطور ثابت در طول شب در معرض مستقیم کربوهیدرات ها قرار داشته باشد. در نتیجه باکتری ها می توانند در این حالت به سرعت رشد کرده و اسیدی را ترشح نمایند که باعث پوسیدگی دندان ها می شود. پوسیدگی دندان کودکان در صورتی که دندان فرزند بطور منظم تمیز نشود، می تواند با گذشت زمان تشدید شود. به این ترتیب باکتری ها می توانند مینای دندان را از بین برده و پوسیدگی زیادی را در دهان کودک از خود بر جای گذارند. در افراد بزرگسال، ریشه های در معرض آسیب دندان ها می توانند دچار پوسیدگی شوند. در اصطلاح به این مشکل «پوسیدگی ریشه دندان یا روت کانال » گفته می شود. افراد بزرگسال به احتمال بیشتر با عقب رفتگی لثه ها در نتیجه سال ها مسواک زدن سخت یا بیماری پریودنتال مواجه می شوند. علاوه بر این بزرگسالان بیشتر به خشکی دهان (گزروستومی) مبتلا می گردند. در این حالت کاهش سطح بزاق دهان منجر به حفاظت کمتر از دندان ها در برابر باکتری ها شده و ریسک ایجاد پوسیدگی در دندان ها افزایش پیدا می کند. بسیاری از داروهای عادی می توانند باعث ایجاد خشکی دهان شوند. به همین خاطر لازم است با پزشک یا داروساز خود درباره داروهایی که مصرف آنها احتمالاً می تواند باعث ابتلا به خشکی دهان شود، صحبت کنید. پوسیدگی دندان می تواند زیر پر کردگی ها یا سایر ترمیم های انجام شده بر روی دندان مثل روکش ها ایجاد شود. گاهی اوقات باکتری و مقداری از مواد غذایی می توانند به فضای بین دندان و پر کردگی یا روکش آن وارد شوند. این مسئله معمولاً زمانی ایجاد می شود که پر کردگی دچار شکستگی شده یا از محل خود خارج شود و به این ترتیب یک فضای خالی برای وارد شدن باکتری ها به آن ایجاد می شود.
علل ایجاد پوسیدگی های دندانی زودرس دوران کودکی چیست؟
بر خلاف تصور بسیاری از والدین، قطره آهن در ایجاد این پوسیدگی ها هیچ نقشی ندارد، بلکه فقط سبب تغییر رنگ دندان های پوسیده می گردد. مهمترین علل ایجاد این پوسیدگی ها، شامل موارد زیر است:
- تمیز نکردن دهان کودک توسط والدین از زمان رویش اولین دندان های شیری.
- الگوی تغذیه ای نا مناسب شامل:
- استفاده از شیشه حاوی شیر یا سایر نوشیدنی های شیرین بعنوان پستانک، جهت آرام کردن وکمک به خوابیدن کودک.
- خوردن مکرر شیراز شیشه در طول شب، مطابق میل کودک.
- کاهش جریان بزاق حین خواب.
- وجود پوسیدگی های متعدد درمان نشده در دهان پدر و مادر کودک.
- عدم مراجعه والدین به دندانپزشک برای معاینه کودک و کسب اطلاعات صحیح و انجام اقدامات پیشگیرانه از زمان رویش اولین دندان های شیری.
- مصرف مکرر میان وعده های پوسیدگی زا در طول روز توسط کودک.
این عوامل، محیط مناسبی را برای فعالیت میکروب های پوسیدگی زا در دهان کودک فراهم میکنند که با تولید بعضی اسیدها، سبب پوسیدگی دندان های می شوند.
درمان پوسیدگی زودرش دندانهای شیری
جهت درمان دنداهای شیری که به پوسیدگی زودرس مبتلا شده اند از روشهای مختلفی استفاده می‌شود که بدین شرح میباشند:
- روش ترمیم آتروماتیک: این شیوه به عنوان یک روش درمانی موقت بوده و با هدف پیشگیری در روشهای آرامبخشی و بیهوشی عمومی در کودکان کم سن و غیرهمکار مورد استفاده قرار می‌گیرد که در آن برداشت پوسیدگی با وسایل دستی از قبیل اکسکاویتور صورت می‌گیرد و سپس حفره با گلاس آینومر پر می‌شود. این روش امکان انجام ترمیم را در مکانهای بدون تجهیزات کافی امکان پذیر میسازد.
- روش ترمیم ساندویچ: این روش آسان است و در کنار درمان به دندانهای کودک زیبایی نیز میبخشد که برای پوسیدگیهای خفیف تا متوسط استفاده می‌شود. با توجه به لایه مینای بدون منشور، کامپوزیتها توانایی چسبیدن به مینای دندانهای شیری را ندارند. در این روش به کاربردن مواد مختلف ترمیمی بشکل لایه لایه، زیبایی و گیر بیشتری نسبت به زمانی که هر کدام از مواد به تنهایی به کار رفته باشند، بوجود میآورد. همچنین لایه نازکی بر روی عاج عریان شده قرار می‌گیرد و سپس با استفاده از روکش سلولوییدی و کامپوزیت هیبرید، دندان پوسیده ترمیم می‌شود.
- ترمیمهای ترکیب کامپوزیت: در این روش آینومر پیوند مکانیکال قابل اعتمادی با عاج ایجاد و سپس با سطح کامپوزیت اتصال میکرومکانیکال ایجاد می‌شود. نتیجه این روش، رفع پوسیدگی و زیبایی درمان دندان خردسال است. این روش درمانی در مواردی که (SSC) تاج استنلس استیل یا ساختمان باقیمانده دندان سالم باشد، قابل استفاده بوده و در مقایسه با سایر روکشها راحت تر است.
- کراون بی کربنات: یکی از روشهای قدیمی جهت ترمیم دندانهای قدامی به شمار میرود و با وجودی که کمتر از آن استفاده می‌شود اما هنوز هم برای بسیاری از بیماران قابل قبول است. در این روش ممکن است شکستگی، جدا شدن و جا به جا شدن روکش رخ دهد. روکشهای کراوان بی کربنات، گیر کمی دارند و به همین دلیل به سختی قابل جابجایی هستند.
- روکش رزین کامپوزیت: استفاده از روکشهای رزین کامپوزیت به دو شیوه مستقیم و غیر مستقیم بوده و به علت چسبندگی به دندان و زیبایی برای دندانهای شدیداً پوسیده، عموما روش درمانی مفیدی است. روکشهای کامپوزیت رزینی قبل از استفاده، شکل داده می‌‌شوند و سپس بر روی دندانها قرار میگیرند.
آزمايش‌هاي لازم براي پوسيدگي دندانها
تعيين مقدار پوسيدگي دندانها و ميكروب‌ها و باكتري‌هاي دهان، توسط كيت و تجهيزات آزمايشگاهي دندانپزشكي صورت مي‌گيرد. در آزمايشگاه مقداري بزاق دهان را گرفته شده توسط فرد اندازه‌گيري و مقدار كلني باكتري در هر ميلي‌ليتر از اين بزاق مشخص مي‌شود. در روشي ديگر از نوار تست موتانس استفاده مي‌گردد. احتمال ابتلا به پوسيدگي معمولاً با وجود 000/100 باكتري در هر ميلي‌ليتر بزاق در نظر گرفته مي‌شود. بزاق و تركيبات آن در سلامت دهان و لثه نيز مفيدند. براي تشخيص مقدار باكتري در دهان كودكان از آنها خواسته مي‌شود كه يك قطعه پارافين را بجوند و در همين حال زمان اندازه گرفته مي‌شود و با جمع‌آوري بزاق كودك در لوله آزمايش علاوه بر تعداد باكتري‌ها، سرعت خروج و ترشح بزاق نيز مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد. مقدار ترشح طبيعي بزاق در بزرگسالان در هر دقيقه 1/0 ميلي‌ليتر است.
